મહારાણા પ્રતાપ વિષે તમામ માહિતી તથા તેમના વિષે બે રસપ્રદ લેખ :

                                                                                                   

શાસન કાળ	૧૫૬૮-૧૫૯૭
જન્મ	મે ૯, ૧૫૪૦
જન્મ સ્થળ	કુંભલગઢ, જુની કચેરી, પાલી,રાજસ્થાન
અવસાન	જાન્યુઆરી ૧૯, ૧૫૯૭ (આયુ ૫૭ વર્ષ)
પૂર્વગામી	મહારાણા ઉદય સિંહ (બીજા)
વંશ/ખાનદાન	સૂર્યવંશી,રાજપુત
પિતા	મહારાણા ઉદય સિંહ (બીજા)
માતા	મહારાણી જીવંત બાઈ
સંતાન	૩ પુત્રો અને ૨ પુત્રીઓ
ધર્મ	હિંદુ

સિટી પેલેસ, ઉદેપુર ખાતે મહારાણા પ્રતાપનું પૂતળું

મહારાણા પ્રતાપ ( ૯મી મે, ૧૫૪૦- ૧૯મી જાન્યુઆરી, ૧૫૯૭) ઉદેપુર, મેવાડમાં સિસોદીયા રાજવંશના રાજા હતા. એમનું નામ ઇતિહાસમાં અપ્રતિમ વીરતા બતાવવા માટે તેમ જ સખત પ્રતિજ્ઞા પાળવા માટે અમર થઇ ગયું છે. એમણે કેટલાંય વર્ષો સુધી મોઘલ સમ્રાટ અકબરસાથે પોતાનું સામ્રાજ્ય ટકાવી રાખવા તેમ જ પાછું મેળવવા સંઘર્ષ કર્યો હતો.

એમનો જન્મ રાજસ્થાનના પાલી શહેરમાં મહારાણા ઉદયસિંહ અને 

રાણી જિવત કંવરના ઘરમાં થયો હતો. કેટલાક ઇતિહાસકારોનું માનવું છે કે તેમનો જન્મ કુંભલગઢ (હાલનારાજસમંદ જિલ્લા)માં થયો હતો^[૧][૨]. ૧૫૭૬માં હલ્દીઘાટીના યુદ્ધમાં ૨૦,૦૦૦ રાજપુતોને સાથે રાખીને રાણા પ્રતાપે મોગલ સરદાર રાજા માનસિહની ૮૦,૦૦૦ની સેનાનો સામનો કર્યો અને રાજપૂતોને દુશ્મનોથી બચાવ્યા. દુશ્મનોથી ઘેરાઈ ચુકેલા મહારાણા પ્રતાપને શક્તિ સિંહે બચાવ્યા. આ યુદ્ધમાં તેમના પ્રિય ઘોડા ચેતકનું અવસાન થયું. આ યુદ્ધ માત્ર એક દિવસ ચાલ્યું હતું પરંતુ તેમાં ૧૭,૦૦૦ સૈનિકો ખુવાર થઈ ગયા. મેવાડને જીતવા માટે અક્બરે બધા પ્રયાસો કર્યા. મહારાણા પ્રતાપની હાલત દિન-પ્રતિદિન નબળી પડતી ગઈ. મહારાણાના ૨૫,૦૦૦ રાજપુતોને ૧૨ વરસ સુધી ચાલે તેટલું અનુદાન આપીને ભામાશા અમર થઈ ગયા.

Source : Wikipedia.org

=> એક લેખ જે મને ગમ્યો તે તમારી સમક્ષ રજુ કરું છું.

પ્રથમ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મહારાણા પ્રતાપ..

શૌર્ય ગાથા…

રાજસ્થાન નામ કાને  પડતાં જ  નજર સામે મહાવીર, સ્વાભિમાની,ટેકીલા એવા ‘નીલા ઘોડા રા અસવાર, મ્હારા મેવાડી સરદાર’  મહારાણા પ્રતાપનો ચહેરો ના તરવરે એવું બને જ નહીં.

જેની અપ્રતિમ વીરતાની ગાથા લખવા માટે પેનમાં શાહી પણ ખૂટી જાય એવા, પોતાની ટેક માટે જાણીતા મહારાણા પ્રતાપનો જન્મ ૯મી મે, ૧૫૪૦- ૧૯મી જાન્યુઆરી,૧૫૯૭ ના ના રોજ રાજસ્થાનના પાલી શહેરમાં મહારાણા ઉદયસિંહ અને રાણી જિવત કંવરના ઘરમાં થયો હતો. પટરાણીનું નામ  અજવાદે પરમાર અને પુત્રનું નામ અમરસિંહ હતુ.  ભાઈઓમાં શક્તિસિંહ, વીરમદેવ, જગમાલ સાગર વગેરે હતા… જોકે કેટલાક ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે તેમનો જન્મ કુંભલગઢમાં થયો હતો.

પ્રખ્યાત સતી મીરાંબાઈ મહારાણા પ્રતાપના મોટાકાકીમાં થાય.કુંવર ભોજ એ મહારાણા પ્રતાપ ના પિતા ઉદયસિંહ ના મોટા ભાઈ થાય.આ ઉદય સિંહ ના લીધે સૌથી સુંદર શહેર ઉદયપુર મળ્યું છે.‘ટ્રાવેલ એન્ડ લેઈઝર’ મેગેઝિન દ્વારા કરાયેલા સર્વેક્ષણમાં ભારતમાં ફરવા માટે સૌથી શ્રેષ્ઠ શહેર તરીકે ઉદયપુરને પ્રથમ નંબર અપાયેલો છે.આ પ્રતિષ્ઠિત સ્થાન મેળવનારું તે માત્ર ભારતનું જ નહિ, પણ દક્ષિણ એશિયાનું સૌપ્રથમ શહેર બન્યું છે.

નાનપણથી જ  મહારાણા પ્રતાપમાં વીર, ધીર, ગંભીર, શાંત અને સ્વદેશપ્રેમ જેવા ગુણો  ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલા હતાં.

‘ગઢ તો ચિત્તોડગઢ, બાકી સબ ગઢૈયા’ આ કહેવત જે વિશાળ અને ભવ્ય કિલ્લા પરથી અસ્તિત્વમાં  આવી એ ચિત્તોડનો કિલ્લો આખાય ભારતમાં પ્રખ્યાત છે. આ ચિત્તોડ પ્રતાપને મન ખૂબ પવિત્ર સ્થાન હતું.એના ઉપર મુસલમાનો ની સત્તા હતી તે તેમનાથી સહન નહોતું થતું.

વીર પ્રતાપી મહારાણા પ્રતાપ ઘોડા ઉપર સવાર થઈ હાથમાં ભાલો લઈ યુદ્ધના મેદાનમાં ઉતરતા. તેમનો એક હાથમાં પકડેલો ભાલો લગભગ ૪૦ કિલોના વજનનો હતો.  તક મળતાં જ  એ મહાશક્તિશાળી રાજા દુશ્મનના પેટમાં ભાલો ઘુસાડીને તેને એક હાથે જ ઉપાડી લેતા.

શિતલ નામના રાણા પ્રતાપના એક પ્રશંસકે એક વાર અકબરના દરબારમાં જઈને એની પ્રશસ્તિઓ ગાઈ. એ પોતે રાણા પ્રતાપ સિવાય કોઇ સમક્ષ પોતાની પાઘડી નથી નમાવતો એમ પણ જણાવ્યું. બસ પછી તો શામ, દામ,દંડ તેમજ પોતાની વિશાળ સેના એ બધાના સહયોગથી રાજા અકબરે પ્રતાપને હરાવવાના રસ્તા વિચારવા માંડયા.

અકબરને પોતાની બહેન પરણાવી હોવાથી રાજા માનસિંહ એમના દરબારમાં મોખરાનું સ્થાન ધરાવતા હતા.પોતાની વિજયકૂચ દરમ્યાન રાજા માનસિંહે પ્રતાપને અકબરની શરણાગતિ સ્વીકારવાનુ કહ્યું. પણ રાણા પ્રતાપે એ માનવાની ધરાર ના પાડી દીધી. ગુસ્સે ભરાયેલા માનસિંહે મીઠા મરચા સાથે આ આખીયે ઘટના રાજા અકબર સમક્ષ મૂકી. પરિણામે ગુસ્સાથી રાતાચોળ થયેલા અકબરે પ્રતાપને  હલ્દીધાટના મેદાનમાં યુધ્ધ આપવાનું ઠરાવ્યું.

જ્યાં પીળા ખડકોના નામ પરથી ઘાટીનું નામ ‘હલ્દીઘાટી’ પડ્યું છે એ હલ્દીઘાટીમાં જૂન ૨૧,૧૫૭૬ને દિવસે ઇતિહાસનું યાદગાર અને મહાન યુધ્ધ શરૃ થયું. પ્રતાપના હાથમાં ભાલો , કમરમાં કટાર, કમરબંદમાં બે તલવારો હતી. પ્રતાપના ઘોડા ચેતકને એક બનાવટી સૂંઢ લગાવવામાં આવી હતી અને રાજા માનસિંહના હાથીની સૂંઢમાં એક તલવાર પકડેલી હતી, જે એ હાથી જોરથી ફેરવતો રહે એવી તાલીમ આપેલી હતી.સ્વામીભકત ચેતક રાણા પ્રતાપના સંકેતથી ઊછળ્યો અને એણે માનસિંહના હાથીના કપાળના બખ્તર પર પગ ટેકવી દીધા. એ જ સમયે પ્રતાપે ભાલો ફેંક્યો અને માનસિંહ ગંભીર રીતે ઘવાયો. એનો અંગરક્ષક મરી ગયો. એવામાં પ્રતાપે ફરીથી કટારથી વાર કરી દીધો. રાણા પ્રતાપ પણ સારા એવા ઘવાયેલા હતા. એમને લઈને ચેતકઘોડો સેનાને ચીરતો પૂરપાટ વાયુવેગે રણની બહારની તરફ નાઠો. બડી સાદડીના મન્ના ઝાલાએ એ દ્રશ્ય જોઇને પળભરમા એક નિર્ણય લઈને રાણા પ્રતાપનું રાજચિહન પહેરી લીધુ. દુશ્મનો એની જાળમાં આબાદ ફસાયા અને મુન્નાને પ્રતાપ સમજીને વાઢી કાઢ્યો  અને એ વીર રાજ્પૂત વીરગતિ પામ્યો.

જાતવાન  અને માલિકને વફાદાર એવો ખરાબ રીતે ઘવાયેલ  ચેતક સેના વચાળેથી માલિક પ્રતાપને  રક્તતલાઈથી હલદીઘાટને બીજે છેડે લઇ આવ્યો. મેદાનથી આશરે ૨ માઈલની દુરી પર એક સાંકડી નાળી આવતી હતી. આ નાળી પરથી છલાંગ લગાવી પાર કરવાના પ્રયત્નમાં તે સફળ તો થયો, પરંતુ આ તેની આખરી છલાંગ નીવડી હતી. તે ફરી ઉભો ના થઈ શક્યો. ઘવાયેલ હાલતમાં પણ અવર્ણનીય દૂરી તય કરીને છેલ્લે એ લથડી પડ્યો અને પોતાના માલિકના ખોળામા જ પ્રાણત્યાગ કર્યા.

મહારાણા પ્રતાપે ચેતક જ્યા ઢળી પડ્યો હતો, ત્યાં આગળ એક નાનું અને સુંદર સ્મારકનું નિર્માણ કરાવડાવ્યું  આ સ્મારક વર્તમાન સમયમાં પણ રાજસમંદ જિલ્લાના ઝારોલ ગામ પાસે મોજુદ છે.

એ વખતે પ્રતાપના ભાઈ શક્તિસિંઘે એમને મદદ કરી અને એમનો જીવ બચાવ્યો. ૨૦,૦૦૦ રાજપુતોને સાથે રાખીને રાણા પ્રતાપે મોગલ સરદાર રાજા માનસિહની ૮૦,૦૦૦ની સેનાનો સામનો કર્યો. માત્ર એક જ દિવસ ચાલેલા આ યુધ્ધમાં રાણાના ૧૭,૦૦૦ સૈનિકો માર્યા ગયા.

એ સમયે રાજપૂતાણીઓ પણ હસતે મોઢે પોતાના દીકરા અને પતિને કપાળે કંકુ તિલક કરીને પોતાના હાથે જ એમને કટાર અને તલવાર સોંપતી અને યુધ્ધમાં લડવા મોકલતી અને પતિના મૃત્યુના સમાચાર મળતા જ ગૌરવભેર ‘જોહર’ કરીને મ્રુત્યુની ચાદર ઓઢી લેતી.

અરવલ્લીની ભીલ જાતિએ પ્રતાપને એના કપરાકાળ દરમ્યાન ઘણી મદદ કરી. એ જંગલમાં ગુફાઓમાં ફળ-ફુલ અને પાંદડા ખાઈ ખાઈને જ રાનાએ અને એમના સાથીદારોએ દિવસો પસાર કરેલા.

પ્રતાપના ખરાબ દિવસોમાં  ભામાશાહ માળવાથી  પોતાનું સઘળુંય ધન લઇ આવ્યા અને પ્રતાપને સોંપી દીધું જે ૨૫,૦૦૦ રાજપુતોને ૧૨ વરસ સુધી આરામથી ચાલે તેટલું હતું.  પ્રતાપે એમને મુખ્યમંત્રી બનાવ્યા.

પ્રતાપ હંમેશા સૈનિકોને શાબ્દિક પાનો ચડાવતા કે, ‘યુધ્ધ કરવું છે કે જીવનભર સોના-ચાંદીના વાસણોમાં ગુલામીના રોટલા તોડવા છે એ નક્કી કરો..” પ્રતાપ  યુધ્ધ કરવા તત્પર હતા .તેમણે પોતાના સૈનિકોને છાપો મારવાનો હુકમ આપી દીધો. મોગલ સૈનિકોનો કરચરધાણ બોલાવી દીધો અને કોમલમેર જીતી લીધું.

પ્રતાપ જીત મેળવીને આગળ પગલાં વધારતા હતા. પણ હવે ધન ખલાસ થયું હતું.સૈનિકો ઓછા હતાં. ચિત્તોડ મેળવવા માટે એ જીવન પર્યત ઝઝૂમ્યો પણ એની ઈચ્છા પૂરી ન કરી શકાયો.એ હંમેશા કહેતા કે,’હું રહું કે ના રહું પણ માતૃભુમિનું ગૌરવ ના ખરડાવું જોઈએ. એ દિવસ આવે એ પહેલાં હું મરણને શરણ થવાનું વધુ પસંદ કરીશ.”

ઈતિહાસ કહે છે કે પ્રતાપે ૨૯ વર્ષ સુધી કમરતોડ સંઘર્ષ જારી રાખ્યો. પહાડોમાં રહીને હિંદુસ્તાનના સૌથી તાકતવર સમ્રાટ સામે આટલા વર્ષો સુધી સંઘર્ષ કરનાર મહારાણા પ્રતાપસિંહે હિંદુસ્તાનની ભાષાઓને એક શબ્દની રુડી સમજ આપી છે  ‘ટેક – મહારાણા પ્રતાપની ટેક’ એ શબ્દનો અર્થ ભારતનો દરેક બાળક જાણે છે..સમજે છે અને ગૌરવ અનુભવે છે.

ચિત્તોડની સ્વતંત્રતા કાજે પ્રતિજ્ઞાયુકત જીવન જીવી ભારતના સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામમાં સોનેરી અક્ષરોએ પોતાનું નામ કંડારનાર આ વીરપ્રતાપ લોકોકિત પ્રમાણે સિંહનો શિકાર કરતી વેળાએ ધનુષ્યની કમાન જોરથી ખેંચાઈ જતા આંતરડાને ગંભીર નુકશાન પહોચતા, ૫૭ વર્ષની નાની ઉંમરે જાન્યુઆરી ૧૯, ૧૫૯૭ને દિવસે અવસાન પામ્યા.

ચાવંડ ગામથી એક માઈલ દૂર બડૌલી ગામ છે. અહીં પ્રતાપના શરીરને અગ્નિદાહ અપાયો. રાજપૂત વિધિ પ્રમાણે અહીં સમાધિસ્થાન પર એક છત્રી બનાવાયેલી. ઉદયપુરમાં મોતીમગરી પર રાણા પ્રતાપનું સ્મારક ઊભું છે.

રોમાંચથી ભરપૂર જીવન જીવી ગયેલા,  એવા આ લાડીલા વીર પુરુષના નામ સાથે ઢગલો’ક  કલ્પનાકથાઓ વણાઈ ગઈ છે.

એમના નામ સાથે એક સરસ મજાની રાજસ્થાની ઉક્તિ જોડાયેલી છે..

‘આરજ કુલ રી આન,

પૂંજી રાણ પ્રતાપ સી.’

મતલબ આર્યકુલની આણ, વીર રાણા પ્રતાપસિંહ છે..”

મહારાણા પ્રતાપ પર લખાયેલી બુક્સઃ-

૧.   સૂર્યપ્રતાપી મહારાણા પ્રતાપ

૨.   ચિત્તોડની રંગરંજના

૩.   જય ચિત્તોડ

૪.   દેશગૌરવ ભામાશાહ

૫.   મેવાડની તેજછાયા

૬.   મેવાડના મહારથી

૭.   મેવાડનો કેસરી

સ્નેહા પટેલ..અક્ષિતારક

=> બીજો લેખ જે મને ગમ્યો તે તમારી સમક્ષ રજુ કરું છું.

* સ્વાભિમાનના ઇતિહાસમાં મહારાણા પ્રતાપ :

• જ્યારે કાયદે-આઝમ મહંમદઅલી ઝીણાના ઇશારે હિન્દુ મહારાજાઓ પાકિસ્તાનના શરણે જવા થનગનતા હતા ત્યારે મેવાડના મહારાણાએ પૂર્વજ પ્રતાપ્ની પરંપરા જાળવી તેમની બાજી ઊંધી વાળી દીધી.
• મહારાણા ભગવતસિંહજીએ વર્ષો સુધી વિશ્ર્વ હિન્દુ પરિષદને પોતાની સેવાઓ આપી.

ઓ પવનવેગસે ઉડનેવાલે ઘોડે...તુઝપે સવાર હૈ જો, ધરતીકી શાન હૈ જોરખિયો રે આજ ઉસકી લાજકો...

આ અસવાર હતા મેવાડની ભોમકામાં આળોટીને - માટીની માયા અને મહોબતથી સાંગોપાંગ રંગાએલા મહારાણા પ્રતાપ.

આવા મહાપરાક્રમી વીર પુરુષ અને સ્વદેશરક્ષણ માટે જાતને ઘસી નાખનાર મહારાણા પ્રતાપ્નો જન્મદિવસ દિ. 11-6-1540 છે.

રાજસ્થાન એ ભારતની એવી ભોમકા છે જેણે સમગ્ર ભારત દેશને દેશપ્રેમ, ત્યાગ અને સમર્પણની લાં...બી પરંપરા આપી. આ પરંપરાની યાદ  ભારતના પ્રત્યેક દેશભક્તોને પ્રેરે છે.

આ પવિત્ર માટીના કણેકણમાં શૌર્ય, પરાક્રમ, દાનશીલતા, સાચી જનસેવાનાં ઉત્તમ ઉદાહરણો પડ્યાં છે. આ માટી મહારાણા પ્રતાપ જેવા શૌર્યની, ભામાશા જેવી દાનશીલતા અને દેશભક્તિની, મીરાંબાઈ જેવી પ્રભુભક્તિની આપણને કથા કહે છે, આવી વીરભૂમિ રાણી પદ્મિનીના જૌહર, રાણા સંગનાં પરાક્રમ, હમીર હઠ, ગોરા બાદલના બલિદાનનું પ્રેરક કરાવે છે. આવા એકેક નહીં અનેક નરપુંગવો અને વીરાંગનાઓએ દેશની એકતા માટે, અખંડિતતા માટે પ્રાણની બાજી લગાવી. આ બધામાં મેવાડના હિન્દુકુળભૂષણ મહારાણા પ્રતાપ્નું નામ ઇતિહાસનાં પાનાંઓ પર સુવર્ણાક્ષરે લખાશે.

મહારાણા પ્રતાપ્ના વ્યક્તિત્વની એક વિશેષતા એવી છે કે તેમણે નામ પ્રમાણે પ્રતાપ દાખવ્યો. વિપરીત પરિસ્થિતિમાં પણ તે ચલાયમાન ન થયા. પોતાની રઝળપાટ દરમિયાન અન્નના કણ કણ માટે તડપવા છતાંય પણ એ અકબર સામે ઝૂક્યા નહીં. ભૂખના દુ:ખે તડપતો સમગ્ર પરિવાર નજર સામે દેખાવા છતાં પણ તે અકબરને કદાપી નમ્યા નહીં.

એટલું જ નહિ તો રાજસ્થાનના કેટલાક રાજવીઓએ સ્વદેશભક્તોના સંગઠનની તાકાત પર અકબર સામે મોરચો માંડવાની સૈન્યશક્તિ, સૈન્ય સંચાલનની કુશળતા તથા વ્યૂહરચનામાં પારંગતતા હોવા છતાં નીચી મૂડીએ શરણાગતિ  સ્વીકારી; છતાંય મેવાડની શાન મહારાણા પ્રતાપ ન નમ્યા તે ન જ નમ્યા.

એક લાખ ચૌદ હજારની મોગલ સેના - તલવારો, ભાલા, બંદૂકો અને તોપોથી રક્ષાએલી અને શસ્ત્રસજ્જ સેના - સામે આ અડગ યોદ્ધો શૂરા બાવીસ હજાર સૈનિકો જેમાં બ્રાણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, દલિત, ભીલ, વનવાસી સૈનિકોને એક સૂત્રમાં બાંધી, મેદાનમાં ઊતર્યા.

ધડ ધડ થાય ધડાકા બહુ તોપ તણા ચોપાસ

ખડ ખડ તૂટી પડતું નીચે આવે આકાશ

એને ન જરા ગણકારી ધરી અંતર શૌર્ય અપાર

ત્યાં મૃત્યુમુખે હોમાતા શૂરા બાવીસ હજાર.

એવું તે શું હતું કે આ શૂરા બાવીસ હજાર મરણનું વરણ કરવા જાણે અધીરા બન્યા હતા ? એવું તે શું હતું કે આ શૂરા બાવીસ હજારને મૃત્યુની લગની લાગી હતી ?

તેમની સામે એક એવું જીવન હતું, હરતું, ફરતું જાણે ચૈતન્યની સાક્ષાત્ પ્રતિમા. એક એવું જીવન હતું જેના રોમેરોમમાં ભારતભક્તિ ઠાંસી ઠાંસીને ભરી’તી. મહારાણા પ્રતાપ્ને વિદેશીઓનો ડર ન હતો. પણ પોતાનાંનો ડર મોટો હતો. પ્રતાપ વિચારતા હતા, ‘જો દ્ઢ રાખે ધર્મકો, તિહોં રાખે કરતાર.’ ધર્મ પર અડગ રહેનારની દરકાર ખુદ ભગવાન રાખે છે એટલે રાણા પ્રતાપ સાચા અર્થમાં કર્મવીર યોદ્ધા હતા. તેમણે ક્યારેય નશીબનો આશરો ન લીધો, પણ કર્માનુરાગી બની રહ્યા.

20 જાન્યુઆરી 1597માં પ્રતાપ્ના અવસાન પછી તેમના અગ્નિસંસ્કાર ચાવડાથી એકાદ માઈલ છેટે બડોલી ગામડાની પાસે એક નહેરના તટે કરવામાં આવ્યા. ત્યાં તેમનું સ્મારક પણ બનાવવામાં આવ્યું છે.

પણ તેમણે વાવેલાં બીજ તેમના વારસદારોએ સાચવ્યાં એટલું જ નહિ તો તેને ઉજ્જ્વળ કરી દેખાડ્યાં. ભારત આઝાદ થયું ત્યારે અંગ્રેજોએ ભારત સ્થિત 562 જેટલાં રજવાડાંઓને પણ પોતાને ભારત સંઘમાં ભળવા કે પોતે અલગ સ્વતંત્ર રાજ્ય તરીકે જીવવાનો અધિકાર આપ્યો હતો તેના અનુસંધાનમાં ગુજરાતમાં જામસાહેબે જેમ ‘જામ જૂથ યોજના’નો વિચાર વહેતો મૂક્યો તેમ રાજસ્થાનમાં પણ ‘ભોપાલ યોજના’નો પ્લાન વહેતો થયો. પણ આ પ્લાન ઉદયપુરનું રજવાડું આ પ્લાનમાં જોડાય તો જ સફળ થાય એમ હતું. એટલે જોધપુરના મહારાજાએ ઉદયપુરને ભોપાલ પ્લાનમાં જોડાવાનું નિમંત્રણ આપ્યું ત્યારે મહારાણા પ્રતાપ્ના વંશજે અસંદિગ્ધ ભાષામાં ઉત્તર આપ્યો, ‘મારી પસંદગી મારા પ્રતાપી પૂર્વજોએ સુનિશ્ર્ચિત કરી આપી છે. જો તેઓએ ખોટી રીતરસમો અપ્નાવી હોત - દેશહિત વિરોધી ભૂમિકા અખત્યાર કરી હોત તો, તેઓએ હૈદ્રાબાદ જેટલું વિશાળ રાજ્ય અમને વારસામાં આપ્યું હોત, પરંતુ તેઓએ એવી સ્વાર્થી કામગીરી નહોતી કરી. હું પણ એવી દેશવિરોધી કામગીરીમાં જોડાઈ ન શકું. કારણ કે હું ભારત સાથે છું !’

દોઢ હજાર વર્ષનાં વહાણાં વાયા પ્રતાપ્ના વંશજોને પોતાના શાસનને ટકાવી રાખતાં. અને પોતે ભારત સાથે જ રહેશે તેવી ખાતરી ઉચ્ચારી ત્યારે ભોપાલના નવાબની અને મહંમદ અલી ઝીણાની બાજી ઊંધી વળી ગઈ. પણ હદ તો ત્યારે થઈ કે નહેરુ સરકારે રાજસ્થાન રાજ્ય સરકારના રાજપ્રમુખ તરીકે જોધપુરના મહારાજાને નીમ્યા અને જયપુર હાઉસને રાજસ્થાનનું મુખ્ય સત્તાકેન્દ્ર ગણ્યું. આમ મેવાડને નીચાજોણું થયું. ત્યારે મુન્શી નોંધે છે ‘આમેર (જયપુર)ના રાજા બિહારીમલે પોતાની દીકરી જોધાબાઈને મોગલ બાદશાહ અકબરને પરણાવી. પુત્ર ભગવાનદાસ અને પૌત્ર માનસિંહ મોગલોના ચાકર બન્યા. છતાં પેઢીઓની પેઢી સુધી મોગલો અને વિદેશીઓ સામે ઝઝૂમતા રહેલા ચિત્તોડના વંશજોને એમનાથી નીચા દરજ્જે મુકાય એ શેં સહન થાય ?’

આ સંદર્ભમાં શ્રી કનૈયાલાલ મુન્શીજી પણ લખે છે : ‘‘મેં આ બાબતે સરદાર પટેલ સાથે વાત પણ કરી. આપે એ નાટકને પરિપૂર્ણ કર્યું - જેને માટે મહારાણા પ્રતાપ આજીવન સંઘર્ષરત રહ્યા એને માટે જીવ્યા અને મર્યા. પરંતુ તેમના ઉત્તરાધિકારીને જયપુર જેવા રાજ્ય - કે જેણે અકબર સામે માથુ ઝુકાવ્યું હતું - ના પ્રતિનિધિ કરતાં ઉતરતું સ્થાન આપ્યું. જે ઇતિહાસમાં અન્યાયરૂપ ઘટના બની રહેશે ! મેં જ્યારે સરદારશ્રીને આમ કહ્યું ત્યારે સરદારશ્રીએ પ્રત્યુત્તર વાળતા જણાવ્યું કે, હું તમારા દ્ષ્ટિબિંદુની કદર કરું છું. ઉદયપુરને બદલે જયપુરને રાજસ્થાનનું મુખ્ય સત્તાકેંદ્ર ગણવામાં આવ્યું તેમજ જોધપુરના મહારાજાને ‘મહારાણા પ્રમુખ’નો દરજ્જો અપાયો. તેમને સાલિયાણા ઉપરાંત વધારાના પાંચ લાખ રૂપિયા દાનકાર્ય માટે ફાળવી અપાયા !’’

ચિત્તોડના ઇતિહાસની ભવ્યતા મહારાણા પ્રતાપ્ના વંશજોએ જાળવી. ભૂપાલસિંહ પછી મહારાણા ભગવતસિંહ વર્ષો સુધી વિશ્ર્વ હિન્દુ પરિષદના પ્રમુખ તરીકે હિન્દુ સમાજના કામ માટે સેવારત રહ્યા.

અને જ્યારે હું પૂર્ણ કરું છું ત્યારે મને કવિ પ્રદીપજીના હિન્દી ફિલ્મગીતની પેલી કડી યાદ આવે છે...

યહ હૈ અપ્ના રાજપૂતાના, નાઝ ઉસે તલવારોં પે

જિસને સારા જીવન કાટા બરછી, તીર, કટારોંસે

યે પ્રતાપકા વતન પલા હૈ આઝાદી કે નારોં પે.

કૂદ પડી હૈ યહાઁ હજારોં પદ્મિનિયાં અંગારોપે

બોલ રહી હૈ કણકણસે, કુરબાની રાજસ્થાન કી

ઈસ મિટ્ટીસેં તિલક કરો યહ ધરતી હૈ બલિદાન કી

વંદેમાતરમ્, વંદેમાતરમ્ !