શીવસમુદ્રમ ધોધ

શીવસમુદ્રમ ધોધ

       કર્ણાટક રાજ્ય એટલે ધોધભર્યો પ્રદેશ. ભારતના કોઈ પણ રાજ્યની સરખામણીમાં કર્ણાટકમાં સૌથી વધુ ધોધ આવેલા છે. આવો જ એક ધોધ છે શીવસમુદ્રમ. કર્ણાટકના માંડ્યા જીલ્લામાં વહેતી કાવેરી નદી શીવસમુદ્રમ ગામ આગળ ધોધરૂપે પડે છે. એ જ શીવસમુદ્રમ ધોધ. પહેલાં આ ધોધ કાવેરી ધોધના નામે ઓળખાતો હતો. કાવેરી નદીને દક્ષિણની ગંગા પણ કહે છે. જાણે કે ગંગા શીવજીની જટામાંથી જોરદાર રીતે પછડાઈને નીચે સમુદ્ર રચતી હોય એવી કલ્પના કરી શકાય. ધોધની ઉંચાઇ ૯૦ મીટર એટલે કે ૩૦૦ ફૂટ છે. બારે માસ આ ધોધ જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે દર સેકંડે ૯૩૪૦૦૦ લીટર પાણી ધોધરૂપે પડે છે. ચોમાસામાં જયારે પૂર આવે ત્યારે તો પાણીનો જથ્થો આનાથી દસ ગણો પણ થઇ જાય.

કાવેરી, ધોધરૂપે પડતા પહેલાં, ઉપરવાસમાં બે ફાંટામાં વહેંચાઈ જાય છે. એટલે આખી નદી બે જુદા જુદા ધોધરૂપે પડે છે. પશ્ચિમ બાજુના ધોધને ગગનાચુક્કી અને પૂર્વ બાજુના ધોધને ભારાચુક્કી કહે છે. બંને વચ્ચે આશરે ૧ કી.મી. જેટલું અંતર છે. જો કે નીચે પડ્યા પછી તો બંનેનાં પાણી ભેગાં જ થઇ જાય છે. બંને ફાંટા વચ્ચે ઉપરવાસમાં ટાપુ રચાય છે. પહેલાં અહીં કોઈ ગામ પણ વસેલું હતું. હાલ અહીં જૂનાં મંદિરોનાં ખંડેરો જોવા મળે છે. ભારાચુક્કીમાં ખડકો ઓછા છે એટલે એ ધોધ વધુ શાંત, નિર્મળ અને ગંભીર લાગે. ધોધરૂપે પડ્યા પછી કાવેરી નદી ખીણમાં પૂર્વ તરફ આગળ વહે છે. ધોધનો આકાર નાયગરાની જેમ થોડોક ‘U’ જેવો લાગે છે.

ધોધ જોવા માટે, ધોધની સામે વોચટાવર ઉભો કરેલો છે. અહીં ઉભા રહીને જોતાં ધોધ ખૂબ જ ભવ્ય અને મનોહર લાગે છે. જોઈને એમ લાગે કે કુદરતની લીલા કેવી અપરંપાર છે. મનને મોહી લે એવો કેવો સુંદર નઝારો કુદરતે સર્જ્યો છે ! વોચટાવર પરથી, ધોધ જ્યાં નીચે ખાબકે છે તે જગા દેખાતી હોય છે. અહીં ધુમ્મસ અને પાણીનાં ફોરાંનાં જોરદાર વાદળો ઉડે છે. એ જોઈને હૃદય એક ધબકારો ચૂકી જાય એવો અદભૂત દેખાવ સર્જાય છે. એમાં ય વળી, કાવેરીને મળતી હેમાવતી, હરંગી, કપિલા વગેરે નદીઓમાં ચોમાસામાં પૂર આવ્યાં હોય ત્યારે તો પૂછવું જ શું ? ‘સમુદ્ર’ નામ સાર્થક થઇ જાય. ધોધના ફોટા પાડવા માટે વોચટાવર સારામાં સારી જગા છે.

કાવેરીની બાજુમાં કબિની નદી પણ ધોધરૂપે પડીને કાવેરીમાં વિલીન થઇ જાય છે, અને એમાં પણ ઘોડાપૂર આવતાં હોય છે. સામાન્ય રીતે, જુલાઈ-ઓગસ્ટની વરસાદી ઋતુમાં ખૂબ મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓ અહીં ઉમટી પડે છે. ઘણા ટૂરિસ્ટો ખડકો વીંધીને ધોધના ઉપરવાસમાં જવાનું સાહસ ખેડે છે, પણ તે જોખમી છે.

કાવેરી નદી કર્ણાટકમાં વહ્યા પછી તમિલનાડુમાં પ્રવેશે છે, તે દરમ્યાન તેમાં બીજા ધોધ પણ આવે છે. પણ તે બધામાં ખાસ અગત્યનો છે શીવસમુદ્રમ.

૧૯૦૨માં આ ધોધ પર હાયડ્રો પાવર સ્ટેશન ઉભુ કરવામાં આવ્યું હતું. માયસોર સ્ટેટના દીવાન શેષાદ્રી અય્યરે તે શરુ કરાવેલું. એશિયાનું એ પહેલું વિદ્યુત સ્ટેશન હતું. અહીં પેદા થતી વીજળી પહેલવહેલી બેંગલોર શહેરને પૂરી પાડવામાં આવી હતી. ત્યાર બાદ અહીંથી કોલારની સોનાની ખાણ અને માયસોરને વીજળી આપવામાં આવી હતી. તે વખતે ધોધ અને વીજળીઘર જોવા જવા માટે, રોપવે પર ટ્રોલી શરુ કરવામાં આવી હતી. પણ પછી આતંકવાદીઓનો ભય વધતાં, ટ્રોલી બંધ કરવામાં આવી છે. જો પૂરતી સલામતી સાથે રોપવે ટ્રોલી ફરી શરુ થાય તો અહીં મુલાકાતીઓની સંખ્યા જરૂર વધે. વીજળીઘર તરફથી કે દરગાહ બાજુથી પણ ધોધ જોઈ શકાય છે.

શીવસમુદ્રમ ધોધની આજુબાજુ ગાઢ જંગલો છે. ધોધ આગળ દુકાનો કે રેસ્ટોરન્ટ નથી. રહેવાની સગવડ પણ નથી. એટલે પ્રવાસીઓએ પાણી, નાસ્તો વગેરે લઈને જ જવું. ધોધ આગળની જગા બિલકુલ પ્રદૂષણરહિત છે.

શીવસમુદ્રમ ધોધ, માયસોરથી ૮૦ કી.મી., બેંગ્લોરથી ૧૩૯ કી.મી., સોમનાથપુરમથી ૨૭ કી.મી. અને માંડ્યા શહેરથી ૬૦ કી.મી. દૂર આવેલો છે.મદુર નામનું નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન ધોધથી ૪૦ કી.મી. દૂર છે. માંડ્યા અને માયસોરથી શીવસમુદ્રમ જવા માટે બસો મળી રહે છે. બસમાંથી ઉતર્યા પછી, ધોધ સુધી પહોંચવા માટે કાવેરીના કિનારે કિનારે બેએક કી.મી. જેટલું ચાલવું પડે છે.

ફિલ્મોવાળા, સારા ધોધને તો ફિલ્મોમાં ચમકાવવાનું ચૂકતા નથી. ‘દિલ એ નાદાન’ ફિલ્મનું ગીત ‘ચાંદની રાત મેં એક બાર તુઝે દેખા હૈ’ જોજો. એ જોઈને તથા અહીં આપેલા ફોટા જોઈને, શીવસમુદ્રમ ધોધ જોવા જવાનું મન જરૂર થઇ જશે. બોલો, ક્યારે જાઓ છો ?